Povodom Dana primirja u Prvom svjetskom ratu, u znak sjećanja na 11. novembar 1918. godine, predstavnici Ambasade i Generalnog konzulata Srbije u Crnoj Gori, Opštine Herceg Novi, kao i nevladinih organizacija: Matica Boke, Kolo srpskih sestara, Srpski soko, Prosvjeta, Karađorđe, Društvo za arhive i povjesnicu hercegnovsku, i Viteško društvo Sveti Stefan, položili su danas vijence na spomenik strijeljanim dobrovoljcima i rodoljubima, kod manastira Savina.
Konzul Republike Srbije Zoran Dojčinović je kazao da obilježavanje Dana primirja podsjeća na potrebu afirmacije pomirenja i saradnje među državama učesnicima u ovom sukobu u periodu od 1914. do 1918. godine, jer, kako je rekao, svi rodoljubi, građani Republike Srbije i Crne Gore sa ponosom se sjećaju predaka, koji su svojom krvlju i životima oslobodili Srbiju i Crnu Goru i dali ogromni doprinos slobodi svih građana porobljene Evrope.
-Vremenski gledano, Srbija je najduže učestvovala u tom ratu. U odnosu na broj stanovnika, ljudske žrtve Srbije u Prvom svjetskom ratu imale su razmjere demografske katastrofe – poginulo je 28 odsto ukupnog stanovništva, 52 odsto muške reproduktivne populacije, 63 odsto ukupne vojne efektive. Skoro svaki deseti poginuli vojnik u Velikom ratu bio je Srbin. Procentualno tadašnjem broju stanovnika Srbija je imala najveći broj civilnih žrtava. Srbija se od ovih gubitaka nikada nije oporavila. Ali i pored ogromnog stradanja, kao cvet Natalijina ramonda, Srbija je vaskrsla iz pepela kao feniks i danas se sa ponosom sjeća svojih slavnih predaka.
Presudnu ulogu Srbije u pobjedi Saveznika u Velikom ratu, probojem Solunskog fronta, priznali su, rekao je Dojčinović, državnici obje zaraćene strane. Okupator – Njemački car Viljem drugi, uputio je telegram kralju Ferdinandu riječima „ 62 000 Srba riješilo je ishod ovog rata, sramota“. Saveznički britanski premijer Lojd Džordž jeu svojim memorarima „Zora sviće sa istoka“ odao najveće priznanje Srbima, rekavši da su „izvršili proboj fronta sa neodoljivim junaštvom i preokrenuli čitavu ratnu situaciju, od svjetskog rata ka svjetskom miru“.
-Uvijek, i na svakom mjestu i ovom prilikom, ističemo veliku značajnu ulogu dobrovoljaca iz Boke Kotorske i Crne Gore, koji su se priključili srpskoj vojsci i dali nemjerljiv doprinos konačnoj pobjedi. Kao i tada, i danas moramo istrajati i zajednički sačuvati istinu o Velikom ratu – to je naša istorijska i moralna obaveza. I ovaj spomenik strijeljanim bokeljskim rodoljubima pored koga stojimo je svima nama opomena i podsjećanje da sloboda nema cijenu, poručio je, između ostalog, konzul Dojčinović.
U ime grada Herceg Novog i lokalne uprave čiju je delegaciju predvodio predsjednik Stevan Katić, govorio je predsjednik Skupštine opštine Ivan Otović, poručujući da generacije koje dolaze, poučene istorijskim iskustvom i stradanjem sopstvenog naroda, će umjeti da cijene svoju prošlost:
– Danas je važan dan za sve one, koji su 1914. godine uzeli pušku da brane slobodu, jer je 11. novembra, potpisano primirje i završen Prvi svjetski rat. Srpski narod je jedan od naroda koji je najviše patio u Velikom ratu. U ovoj priči o ratu treba istaći i veliki broj Bokelja dobrovoljaca, kao i dobrovoljaca iz tadašnje Crne Gore, koji su se borili rame u rame sa svojom braćom. Oni, kao i ranije generacije, potvrdili da su jedni uz druge, bez obzira što su ih tada i danas granice dijelile. Neophodno je čuvati to jedinstvo i voditi kulturu sjećanja, isticati sve ono što nas povezuje. Izginuli su u tom ratu i prilikom proboja Solunskog fronta na Kajmakčalanu, naši dobrovoljci sa srpskim vojnicima su dokazali da je moguća pobjeda vojnika „duhova“, kako su zvali vojsku 1916. godine. Sve tadašnje komšije bile su neprijateljski raspoložene protiv naroda Srbije i Crne Gore, smatrajući da će naše postati njihovo. Bez obzira na političke okolnosti svi su zajedno bili za odbranu slobode. Taj primjer trebalo bi da nam služi i danas, poručio je Otović.
U ime jednog od organizatora skupa, govorio je Nebojša Rašo predsjednik NVO „Srpski Soko“ koji je kazao da je obilježavanje Dana Primirja postala tradicija od 2011. godine:
-Prvi svjetski rat donio je srpskom narodu veliko stradanje. Srbija je bila prva na udaru Centralnih sila. Srpski narod u Austrougarskoj je već prvih dana rata zatvoren u logore i razne kazamate, uziman za taoce pod prijetnjom smrti u slučaju napada na strateške objekte. Tako i u Herceg Novom i Boki Kotorskoj zatvarani su na Mamuli, a prijeki vojnički sud donosio je presude, protjerivani su daleko od Boke, rekao je Rašo.
Sve to, kako je istakao nije pokolebalo bokeškog Srbina, naviknutog kroz vijekove da se bori za svoja prava i slobodu.
-Bokelji su kao dobrovoljci, ali i iz bijelog svijeta na razne načine, okupljajući dobrovoljce, uređujući novine, pomažući na sve načine, ratovali zajedno sa Šumadincima, Bosancima, Hercegovcima, Crnogorcima, Krajišnicima, Vojvođanima, Ličanima, ali i Rusima, Englezima, Amerikancima i drugim, na kopnu i moru. Od Cera, Kolubare, Kajmakčalana do Solunskog fronta, imali su jedan zajednički cilj: oslobađanje i ujedinjenje, podsjetio je Rašo.
Prethodno je u manastiru Savina održan parastos dobrovoljcima i rodoljubima poginulima u Prvom svjetskom ratu, zatim i umrlim u periodu od 1918. godine do danas.
Podsjećamo, u Prvom Svjetskom ratu Herceg Novi je dao 190, kotorska i tivatska opština 635 i budvanska opština 1049 dobrovoljaca.
