Početak aktivnosti na obnovi Crkve Svetog Đorđa na Toploj aktuelizovao je priču o Topaljskom kvartu, koji bi na jedinstvenoj turističkoj mapi Herceg Novog, objedinio sve znamenitosti, Crkvu Vaznesenja Gospodnjeg, Njegoševu školu, kuću Iva Andrića, spomen dom Savi Vladislaviću…
Arhijerejski namjesnik hercegnovski krstonosni protojerej Obren Jovanović i advokat Zoran Lazarević, predsjednik Crkvene opštine Topaljsko – hercegnovske, gostujući u emisiji Novsko jutro su, između ostalog, govorili o valorizaciji Topaljske komunitadi i projektu obnove Crkve Sv.Đorđa:
– U organizaciji Mitropolije, Arhijerejskog namjesništva hercegnovskog, Udruženja književnika i Udruženja knjižara Crne Gore, ovih dana traje kulturno – duhovna manifestacija „Trg od ćirilice“. Jedno veče bilo je posvećeno dobrotvornoj organizaciji, humanitarnom koncertu za obnovu Crkve Svetog Đorđa, koja se nalazi pored crve Svetog Spasa na Toploj, gdju su generacije krštene, vjenčane… Sagrađena je prije Crkve Svetog Spasa, podsjeća otac Obren Jovanović, dodajući da se u porti ta dva hrama rodila administracija današnje savremene opštine Herceg Novi, s obzirom da je tu organizovana početkom 18. vijeka Topaljska komunitadi, koja je imala izuzetan značaj za život ovdašnjeg stanovništa.
Iako je u gabaritima crkva Sv. Đorđa mala, ona je od izuzetnog značaja za duhovni, kulturni i svetovni život ovog grada. U 18. vijeku zbog klizišta doživjela je oštećenja i Novljani su obnovili i sadašnji izgled, koji je dobila još u 18 vijeku. Zahtjeva temeljnu konzervatorsku obnovu i koncert je, iz tog razloga, organizovan na Kanli kuli sa divnim kulturnim i zabavnim programom i učesnicima. Odazvao se veliki broj ljudi i dosta je priloga prikupljeno, što je samo inicijalna kapisla, a cijela naredna godina biće tome posvećena da Crkva Sv. Đorđa zasija onim sjajem, kako to i zaslužuje, objašnjava otac Obren
Prema riječima Zorana Lazarevića, lokacijom i istorijskim značajem Crkva Sv. Đorđa jeste dio sveobuhvatne ponude, odnosno, jednog amblema grada, oko kojeg smo se potrudili da ga približimo i nama Novljanima, pogotovo, onima koji dolaze u naš grad, a to je priča oko Topaljske komunitadi:
– Toj Topaljskoj turi, prije svega, zbog istorijske zamagljenosti u jednom vremenu, nismo posvećivali dovoljno pažnje njenim istinskim i pravim vrijednostima. U tom smislu je prevashodno došlo do obnove Njegoševe škole na Toploj. Znamo da je Njegoš bio najslavniji učenik te škole, koja je ustvari bila škola Narodnog prosvjetiteljstva Josifa Tropovića, koji je bio iguman Manastira Savina. To povezuje istorijski kontekst, koji u Herceg Novom ima zlatnu pravoslavnu nit, nije vezana samo na duhovnost, nego i za kulturno nasljeđe. Znamo u posljednjem periodu koliko je urađeno na obnovi Kuće Iva Andrića. Herceg Novi je grad književnika, teško ćete naći nekog od najvećih imena srpskih i jugoslovenskih književnika, a da nije u nekom periodu svog života bio vezan za Herceg Novi, koji pozicijom, konfiguracijom jeste vječita inspiracija, priča Lazarević.
U blizini je i zadužbina Dukovića, koja takođe svjedoči o jednoj posebnoj dimenziji novskog kulturnog i opet pravoslavnog duha, jer ovo je i grad zadužbinara.
– Sve što se radi oko Tople Opštini Herceg Novi dugujemo veliku zahvalnost, jer je kroz Njegoševu školu prepoznala inicijalnu kapislu za ostvarivanje jednog šireg koncepta, koji je vezan za ovaj grad. Uz njihovu veliku podršku, mislim da će to na hercegnovskoj turističkoj mapi, u širem kontekstu, da obogati ponudu. Ovo su već realizovani projekti.
Ali se kada je u pitanju lokacija gdje se nalaze crkve Sv. Spasa i Sv. Đorđa i prostorije gdje je bila smještana tadašnja hercegnovska uprava poznata, kao Topaljska komunitada, jasno je da postoji Projekat da se i dalje radi na obnovi toga prostora. Želimo da i više damo na značaju jednom kontinuiranom razvoju Herceg Novog od tada do sada, gdje bi to mjesto bilo onako jedan hercegnovski mali muzej, u kome bismo mogli kroz ova tri vijeka kontinuiranog razvoja grada, upoznamo i sa ljudima koji su ovaj grad napravili ovakvim kakav jeste i imao onu dimenziju, koju svi prepoznajemo i mi i oni koji dolaze, objašnjava Lazarević.
Pored Njegoševe škole i Kuće Iva Andrića, kroz svojevrsni Topaljski kvart, predviđena je i rezidencija Savatija Ljubibratića i spomen dom Sava Vladislavića:
– Vidi se značaj da se kroz priču o rekonstrukciji Njegoševe škole došli i do Save Vladislavića, on je bio ustvari uvijek tu. Mi smo trebali da sagledamo neke stvari. On je u jednom izuzetno važnom periodu, za ovaj grad, bio priložnik, toliko važan. S obzirom na njegovo istorijsko djelo i značaj u širem kontekstu, a radi se o čovjeku svjetskih dimenzija u ono vrijeme kada je Rusija postajala velika sila sa Petrom Velikim. On je direktno učestvovao u stvaranju te Velike Rusije.
Sava Vladislavić je najdirektnije povezan sa našim gradom , sa crkvom Sv. Spasa i sa čitavom hercegnovskim i hercegovačkim zaleđem, jer ga istorija definiše na čitavom tom prostoru. Kada biste vratili film na početak 18. vijeka, vidjeli biste kako je povezano to hercegnovsko zaleđe i kada se Herceg Novi stvara…To je bogatstvo događaja i bogatstvo ljudi…Goran Komar je to prosto iznio ponovo na istorijsku ravan, a imali smo i istoričare i prije, kao što je Tomo Krstov Popović.
Mi danas sa ponosom možemo da kažemo da je Herceg Novi uvijek bio prepoznat na isti način, kao što ga mi prepoznajemo i sad. Samo što su tada neke druge ideje bile, ali sve u jednom te istom kontekstu. Tako bi jedan dio kvarta, koji je posvećen Topaljskoj komunitadi, bio posvećen spomen domu Savi Vladislaviću, obrazložio je Lazarević.
Ove godine slavimo 640 godina osnivanja Herceg Novog, koji je utemeljen na vjeri Svetog Stefana.
– Nesumljivo je postojala klica iz tog vremena, koja je povezana sa ovim drugim periodom Herceg Novog. To hercegnovsko zaleđe mora da se posmatra, kada je Tvrtko osnivao grad, kao primorsko središte za šire područje. Radi se o gradu velikog značaja u Tvrtkovo vrijeme. Nesumnjivo da kontinuitet tog istorijskog hoda srpskog naroda postoji čitavo vrijeme od osnivanja grada 1382. godine, jer ne bi mogli govoriti o 1713. ili 1718. godini, da nije ta duhovna i kulturološka podloga već postojala, obrazložio je Lazarević.
