U okviru programa obilježavanja Njegoševog dana, crnogorskog praznika kulture, sinoć je u dvorani Park, održano predavanje profesora dr Mila Lompara na temu „Andrić i Crnjanski o Njegošu“.
Prof. dr Milo Lompar govorio je odnosu dvojice najznačajnijih modernih pisaca u srpskoj književnosti XX vijeka prema klasičnom pjesniku srpske kulture Petru Drugom Petroviću Njegošu.
– To pitanje kod Ive Andrića ne djeluje začudno. Od svih pisaca svijeta on je najviše pisao o Njegošu. U svojim sabranim djelima ima devet tekstova o Njegošu. Andrić je poslije Njegoša najviše pisao o Vuku. Andrić ima pet tekstova o Vuku i jednu dramaturšku skicu. To pokazuje da je Andrić svoj put unutar srpske književnosti i kulture vezivao za centralne ličnosti XIX vijeka kod nas, naveo je Lompar.
Lompar ocjenjuje da je Miloš Crnjanski bio radikalni modernistički izraz našeg književnog medijuma:
– On je predstavljao jednu drugačiju poetiku, drugačije viđenje svijeta, od onoga koje se kristalisalo unutar Andrićevog djela. Ako su obojica pronašli svoju referentnu tačku unutar Njegoševog djela, to znači da su moderni pisci, a obojica su bili moderni pisci, pronašli onu tačku prema kojoj se strukturira cjelokupna moderna književnost, njihovoga vremena i njihovoga jezika. To nas vraća razmišljanju odnosa klasika i kulture…U vremenu oni nisu bili tako udaljeni od Njegoša, jer Andrić je rođen 1892. godine, a Njegoš je umro 1851. godine. S obzirom da je Njegoš umro mlad, mogli su u nekom vremenu da budu savremenici. Crnjanski je rođen 1893. godine, podsjeća Lompar.
Kada govorimo o odnosu Andrića i Crnjanskog preispitujemo procese modernističkog preoblikovanja Njegoševo statusa u nas, dodaje Lompar:
– U Andrićevom viđenju Njegoša kroz predavanje „Njegoš, kao tragični junak kosovske misli“ počinje upečatljivom rečenicom: „Ova drama počela je na Kosovu“. Njegoš je usvojio dominantne sadržaje kosovske formule, ali im je promijenio akcente, u skladu sa romantičarskom idejom, nacionalnog oslobođenja i ujedinjenja. On je to na neki način oblikovao, tako da to ima izraz prepoznavanja da je to kosovska tradicija…
Lompar tumači stihove „Posveta prahu oca Srbije“ koji se nalaze na početku Gorskog vijenca.
– „Gorski vijenac“ je ona knjiga, koja će Njegoševom djelu dati kanonski karakter. U toj Posveti prahu oca Srbije – Njegoš je postavio Karađorđevu figuru u strukturu kosovske formule. To pokazuje da je on postavio Karađorđa u proces sakralizacije a sama kosovska formula se sastoji u tri elementa: Jedan je Lazarev izbor, drugi je Milošev podvig i treći je Vukova izdaja, kao mitska, a ne kao istorijska činjenica. Njegoš taj red preokreće u Posveti prahu oca Srbije, obrazložio je, između ostalog, Lompar.
Crnjanski u svom opusu Njegoša je nazvao pjesnika nad pjesnicima:
– Zato je Srpski književni glasnik 1925. godine, napravio seriju tekstova o Njegošu gdje se ističe tekst Miloša Crnjanskog „Razmišljanja o Njegošu“, kazao je Lompar i dodaje da se obično navodi posljednja rečenica u tom tekstu, zbog svog izuzetno upečatljivog smisla, jer Crnjanski kaže:
– I kad bi naš narod nestao, dovoljno bi bilo da ostane „Gorski vijenac“, da se očuva njegov lik zauvijek. To je metafora koja obilježava veliko poštovanje i ljubav prema ovom pjesniku. Na drugim mjestima ovog teksta, Crnjanski definiše svoj odnos prema Njegošu i naziva ga lirskim pjesnikom. Pjesnikom lirske misli i lirskog doživljaja. Crnjanski ga vezuje takođe, kao i Andrić za kosovsku tradiciju, ali kaže da se prvi put sa Njegošem poslije Lazara pred nama pojavila svjetlost kretanja naviše, obrazložio je Lompar.
Podsjećamo, da je u okviru obilježavanja Njegoševog dana, večeras u foajeu dvorane „Park“, na programu veče sa Matijom Bećkovićem u 19 časova.
U čast proslave Njegoševog dana, crnogorskog praznika kulture, u Herceg Novom realizuju se programi se od 11. do 16. novembra, u organizaciji Sekretarijata za kulturu i obrazovanje Opštine Herceg Novi, Javne ustanove kulture „Herceg fest“, Javne ustanove „Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi“, Javne ustanove „Gradski muzej Mirko Komnenović i galerija Josip Bepo Benković“, Srednje mješovite škole „Ivan Goran Kovačić“ i nevladine organizacije „SPONA“.
