Iz Centra za ekotoksikološka ispitivanja, reagujući na nedavne objave u medijima da je u Ukrajini pokrenuta istraga o gritu koji je izvezen iz Crne Gore, i odgovarajući na pitanja koje je naša medijska kuća uputila, navode da sve aktivnosti „obavljaju koristeći propisane standardne metode kao i više nego respektabilna znanja u utvrđivanju karaktera otpada“. Ističu da je grit koji je CETI uzorkovao na lokalitetu Brodogradilišta Bijela krajem 2014. i početkom 2015. i analizirao, okarakterisan kao „opasan“, dok su analize iz 2019. koje su rađene po zahtjevu kompanije Valgo koja je sama radila uzorkovanje, pokazale da je grit iz Porto Montenegra neopasan. U saopštenju objašnjavaju:
-Na osnovu zahtjeva od strane Agencije za zaštitu životne sredine te potpisanog ugovora ( ugovor sa CETI No. 00-20-2926 od 19.12.2014 I EPA No. I/1-D-2970/1 od 22.12.2014) CETI je realizovao u periodu decembar 2014.- februar 2015 godina,uzorkovanje, analize i karakterizaciju otpadnog grita sa lokaliteta Brodogradilište Bijela. Uzorkovanje otpadnog grita je realizovano na tri lokaliteta u okviru Brodogradilišta i on je okarakterisan kao „opasan“.
„Sadržaj TPH prelazi vrijednost od 0,1%, a sadržaj koncentracije benzo pirena premašuje 0,01% koncentracije TPH za lokalitete 1 i 3. Otpad na lokacijama 1 i 3 ima „opasna svojstva H7 kancerogen i H11 mutagen“. „Otpad na svim lokacijama (1,2,3) pokazuje opasna svojstva H 14 – ekotoksične supstance – supstance i preparati koji predstavljaju ili mogu predstavljati neposredni ili odloženi rizik za jedan ili više segmenata životne sredine“, rezultati su analize.
U 2019. godini po zahtjevu kompanije Valgo, CETI je izvršio analize 45 uzoraka otpadnog grita. Sve navedene uzorke grita je uzorkovala kompanija Valgo. Zahtijevana je samo analiza biranih parametara, bez mišljenja o karakteru, navode iz CETI-a.
-Davanje mišljenja o karakteru uzorka u skladu sa Pravilnikom o klasifikaciji otpada i katalogu otpada i Pravilnikom o bližim karakteristkama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno-tehničkim uslovima, načinu rada i zatvaranja deponija je zahtijevano od strane kompanije Valgo za jedan uzorak od 13.04.2019. Prema informacijama dostavljenim putem mejla od strane kompanije Valgo otpadni grit koji je donešen na analizu i kome se određivao karakter porijeklom je iz Porto Montenegra. Rezultati analize su pokazali da je dostavljeni uzorak otpadnog grita neopasan-saopštili su iz CETI-a.
U 2020. godini od strane kompanije Valgo dostavljena su tri uzorka grita (uzorkovanje realizovano od strane kompanije Valgo) na analizu određeneih parametara i bez zahtjeva za mišljenjem o karakteru otpada.
Uzorkovanje, analizu i karakterizaciju grita sa lokaliteta Porto Montenegro CETI je realizovao u dva navrata. Najprije, 2009. godine kada su rezultati analize pokazali opasan karakter ovog otpada (1912m3– poluostrvo na lokalitetu Porto Montenegro). Potom, 2014. godine, otpadni grit iz bunkera (3500m3) i džambo vreća (1700 m3). Rezultati analize su pokazali da je otpad neopasan.
Validnost rezultata ispitivanja i interlaboratorijsko poređenje rezultata
Za adekvatno određivanje karaktera otpada, navode iz CETI-a, od izuzetnog značaja su: primijenjene metode uzorkovanja,metode analize kao i kriterijumi koji se koriste za određivanje karaktera otpada. Ukoliko se ne primijene adekvatna pravila uzorkovanja odnosno ne uzorkuje reprezentativni uzorak (uzorak koji reprezentuje aktuelni sastav otpada) pravi se nepopravljiva greška. Ukoliko se dodatno i metode analize razlikuju ne postoji mogućnost poređenja rezultata ispitivanja.
Na kraju, neusaglašeni kriterijumi za određivanje opasnosti otpada isključuju mogućnost poređenja mišljenja o karakteru otpada.
Određivanje karaktera otpada CETI realizuje u skladu sa Pravilnikom o klasifikaciji otpada i katalogu otpada („Sl. list CG“, br. 59/13 i 86/16) i Pravilnikom o bližim karakteristkama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno-tehničkim uslovima, načinu rada i zatvaranja deponija („Sl. list CG“, br. 31/13). Pored navedenih pravilnika koriste se EU i UK vodiči koji bliže opisuju način kategorizacije.
Naglašavamo, uzorkovanje i analize CETI obavlja po EU standardnim metodama koje su propisane Pravilnikom o metodama za ispitivanje opasnih svojstava otpada.
Pravila provjere kompetentnosti Laboratorije za ispitivanje
-Imajući u vidu da CETI posjeduje neophodne dokaze o svojoj kompetentnosti kako od strane Akreditacionog tijela Crne Gore tako i više nego zadovoljavajućim rezulatima sa Profficiency Testovima formiranih od strane EU provajdera, slobodni smo sve zainteresovane pozvati u CETI i staviti na uvid sve rezultate PTa sprovedenih iz ove ali i svih oblasti ispitivanja CETI.
Poređenje rezultata analize CETI i Naučnog centra za preventivnu toksikologiju , sigurnost hrane i hemikalija L.I Medved MZ Ukrajine bilo bi moguće samo ako se radi o uzorku koji ispunjava sva tri kriterijuma za validnost koja smo prethodno pojasnili.
Naglašavamo da nam nije poznato koje metode uzorkovanja je koristila kompanija Valgo kao i ovlašćeno lice u Ukrajini. Uvidom u Izvještaj o rezultatima analize Naučnog centra iz Ukrajine i dokumentaciju koju nam je dostavila NVO MANS tokom svog istraživanja „slučaja“, jasno je da se radi o potpuno drugačijim metodama analize otpada od onih koje primjenjuje CETI. Dodatno, kriterijumi za određivanje karaktera otpada u Crnoj Gori (koje primjenjuje CETI) i oni koje je koristio Naučni centar iz Ukrajine su različiti.
Nakon 25 godina od osnivanja i rada CETI tvrdimo da ne postoji ni jedan razlog za sumnju u rezultate naših ispitivanja. Laboratorija CETI je dokazala svoju kompetentnost i transparentnost (ispitivanja polutanata u životnoj sredini , hrani (pesticidi, lijekovi, mikotoksini ), trovanja kućnih ljubimaca…) što je sve uvijek bilo i biće dostupno javnosti, poručili su iz CETI-a.
