Šećerna bolest je jedna od najčešćih hroničnih nezaraznih bolesti. Broj oboljelih raste ogromnom brzinom i poprima razmjere globalne epidemije. Svjetski dan borbe protiv šećerne bolesti, koji se u svijetu i kod nas obilježava 14. novembra, dodatni je povod da skrenemo pažnju na nivo prisutnosti ove bolesti u Crnoj Gori.
Gostujući u emisiji “Novsko popodne” RTHN, internista endokrinolog dr Nataša Radović kazala je da, prema procjenama, u Crnoj Gori 60 000 ljudi boluje od dijabetesa.
-U svijetu se procjenjuje da danas ima negdje oko 500 miliona oboljelih od šećerne bolesti, i da svaki deseti građanin ima šećernu bolest, s tim što se procjenjuje da je svaki drugi nedijagnostikovan. Tako i kod nas, prema podacima Instituta za javno zdravlje Ccrne Gore, u 2015. je procjenjeno da ima 60 000 oboljelih, od toga je 34 000 registrovanih, znači manje od 5 %, ali računamo da je to svaki deseti stanovnik Crne Gore.
Bolest počinje praktično bez simptoma sve dok nivo šećera u krvi ne postane dovoljno visok, kada se javljaju prve tegobe, a komplikacije su često opasnije od same bolesti. Zbog toga su ključni prevencija i pravovremeno otkrivanje šećerne bolesti.
-Ono što je značajno za šećernu bolest jeste da se ona teško prepoznaje. Posebno u početku ona ne daje simptome i pričaju naši profesori da šećerna bolest i ne bi bila bolest da ne dovodi do svojih komplikacija. Komplikacije šećerne bolesti su ono što narušava kvalitet života naših bolesnika i što im skraćuje životni vijek. Znamo da naši bolesnici 4 do 6 puta češće oboljevaju od srčanih i moždanih udara, da im je za 6 do 10 godina skraćen životni vijek, a shvatili smo iz ispitivanja i praćenja naših bolesnika da regulisanjem šećera u krvi, kao i regulisanjem nekih ostalih faktora rizika – povišenog krvnog pritiska, pušenja, povišenih masnoća, možemo da odložimo nastanak tih komplikacija i da produžimo životni vijek našim bolesnicima. Zbog toga je važno da se priča o šećernoj bolesti, važno je da se rano prepozna i važno je da se na adekvatan način liječi.
Najčešći simptomi dijabetesa su pojačanu žeđ, učestalo mokrenje, umor i neobjašnjiv gubitak težine. Dijagnoza se uspostavlja ukoliko ujutru izmjereni šećer dva ili više puta bude preko sedam. Zbog nekontrolisano visokog šećera u krvi javljaju se različiti simptomi koje je važno prepoznati još u fazi predijabetesa, jer to može biti ključno za uspješno liječenje i nadzor nad bolešću.
– Problem je što ne možemo da ih prepoznamo na samom startu. Možda kad taj šećer popraste na neke više vrijednosti , preko 10, dolazi do nekih klasičnih simptoma da ljudi pojačano piju tečnosti, da učestalije mokre, da su stalno gladni, da gube na težini, ili da im sporije zarastaju rane, da imaju češće urinarne infekcije, sve su to simptomi koji mogu da ukazuju na šećernu bolest, ali smatramo da je većinom taj šećer u krvi već viši nego što bi trebalo. Smatra se da šećernu bolest dijagnostikujemo na taj način što u dva ili više navrata izmjerimo jutarnji šećer preko sedam. Normalna vrijednost šećera u krvi je negdje 5,6 ili 5,9, zavisino koje je endokrinološko društvo uspostavilo granice, ali znamo da ukoliko je taj šećer preko 6 u toj fazi predijabetesa između 6 i 7, znači da i on dovodi kasnije do nastanka tih komplikacija. Ljudi češće imaju polineuropatiju – trnce u nogama, mogu da imaju češće kardiovaskularne bolesti, češći su infarkti, moždani udari kao i bubrežne bolesti, tako da treba obratiti pažnju već kad je šećer u tom stanju predijabetesa. Ukoliko je šećer malo iznad gornje granice normale treba da se zapitamo šta možemo mi da uradimo već u tom momentu. Dokazano je u studijama prevencije dijabetesa da u principu ishrana i fizička aktivnost imaju bolji efekat od ljekova. Ali, ako ne možemo samo ishranom i fizičkom aktivnošću taj šećer da dovedemo u normalu, moramo da koristimo i ljekove.
Postoji više tipova šećerne bolesti, a osnovni su Tip 1 i Tip 2, a sve češći uzrok oboljevanja je gojaznost.
-U principu govorimo o dva tipa, iako ima više tipova šećerne bolesti. Tip 1 se najčešće javlja u djetinstvu, ali se može javiti i kasnije, a dokazano je da je on autoimune prirode, znači da naš organizam napada beta ćelije pankreasa, uništava ih i na taj način dolazi do ispoljavanja šećerne bolesti. Tip 2 je u većoj mjerni nasljedan – u 50 do 60 procenata, ali s druge strane tu je veliki rizik, odnosno veliki doprinos daje upravo ishrana i fizička aktivnost. Zna se da u Tipu 2 najveću ulogu igra težina, jer je većina osoba koji imaju Tip 2 šećerne bolesti, ili 80 procenata gojazno. Upravo ta gojaznost koja veoma raste u svijetu je sve češći uzrok ispoljavanja šećerne bolesti, ona dovodi do insulinske rezistencije i iscrpljivanja tih beta ćelija i na taj način dolazi do šećerne bolesti.
Dugoročne komplikacije dijabetesa uzrokovane su uticajem visokog nivoa šećera na krvne sudove.
-Taj šećer u krvi, uz masnoće, pritisak, pušenje, nezdrav način života, dovodi do nastanka kasnijih komlikacija. To mogu da budu promjene na malim krvnim sudovima, recimo u očima, i dobar dio populacije oslijepi, dolazi do retinopatije. Stradanjem malih krvnih sudova na bubrezima dolazi do propadanja bubrega i to je jedan od najčešćih uzroka sprovođenja hemodijalize, i krvni sudovi na nervima kada dolazi do tog neprijatnog peckanja, trnjenja što ljudima sigurno ometa kvalitet života. Sa druge strane imamo makrovaskularne komplikacije – većih krvnih sudova gdje dolazi do ubrzane ateroskleroze, gdje se ubrzano talože masnoće i oštećuju endotel. Endotel je sloj na krvnim sudovima koji služi kao određena barijera između krvi i okolnih tkiva, i tu dolazi do taloženja tih masnoća, usljed čega krvni sudovi zadebljavaju, može da prsne taj plak da dođe do ili srčanog ili moždanog udara, da dođe do promjena na krvnim sudovima nogu, to je ta periferna arterijska bolest koja može da dovede do invaliditeta.
Procjenjuje se da je preko 30 % svjetske populacije gojazno i taj trend nastavlja da raste. Gojaznost je usko povezana s dijabetesom Tipa 2 i stoga je smanjenje tjelesne težine važan dio liječenja takvih dijabetičara.
-Sa novom terapijom koja je sada aktuelna u svijetu, a vjerovatno će uskoro doći i kod nas, pokazano je da ukoliko osoba izgubi 15 do 20 % svoje težine, a ja sam to viđala i u praksi, da može da dođe do remisije dijabetesa, da se šećer vrati u normalu i da nema potrebe za nekom terapijom. Od 5 do 7 % nam omogućava da kontrolišemo bolest, ali ukoliko izgubimo i više od 15 % tjelesne težine može doći do totalnog nestanka te bolesti. Još uvijek nismo sigurni koliko je to dugoročno, ali u principu – što više izgubimo bolji su efekti po nas, poručila je dr Nataša Radović, ističući da bolest ne treba doživljavati kao neku presudu i da su najbolji rezultati kod osoba koje preuzimaju aktivnu ulogu u vlastitom liječenju.
