Kada je bosanski kralj Tvrtko Prvi Kotromanić 1382. godine, odlučio da se bavi prodajom soli, počeo je da gradi grad i tvrđavu na mjestu sa koga će se vidjeti ulaz u Bokokotorski zaliv i svaki brod koji tu dolazi. Sagradio je kulu,sa koje će braniti grad,ako dođe do napada sa mora. Tako je na kamenim stijenama pored mora izgradio tvrđavu Forte Mare, što znači „Morska tvrđava“, čija je strateška pozicija omogućavala nadzor nad Bokokotorskim zalivom i kontrolu nad pomorskim putevima.
Tvrđava Forte Mare, prvo mjesto koje vide turisti sa šetališta Pet Danica nalazi se uz gradsku luku Škver, na obali mora. Nekada je ova tvrđava imala posebno vezište za brodove, a za vrijeme turske i mletačke vladavine, tvrđava je nosila naziv Kula Abaspaše, ili Moćna Tvrđava. Vjekovima je pod različitim vladarima mijenjala izgled, a ovakvu kakvu je danas vidimo bila je još u 19. vijeku. Godine 1952. tvrđava je pretvorena u pozorište na otvorenom, gdje se održavaju pozorišne predstave, organizuju koncerti i filmske projekcije.
Tokom vijekova, različiti osvajači su je prepravljali i nadograđivali, uključujući Turke, Venecijance, Špance i Austrijance. Jedni su počeli, drugi nastavljali gradnju, treći završavali. Svaka od tih sila ostavila je svoj pečat na arhitekturi i funkciji i upravo se na tvrđavi Forte Mare nalazi i prvi pisani trag o nastanku grada Herceg Novog. Od davnina se pričaju priče da su se Novljani kao djeca igrali u podzemnim prolazima i tunelima ispod tvrđave, a da li stvarno postoje i dalje je misterija. Vijekovima stara, smještena na strmoj obali Herceg Novog, tvrđava Forte Mare stoji kao tihi svjedok burne prošlosti i dinamične sadašnjosti ovog primorskog grada, kaže Velibor Fulurija iz Javne ustanove Herceg fest.
-Tvrđavu Forote Mare gradili su tri vjeka, od 14. do 17. i zanimljivo je da se ispod današnjeg glavnog ulaza na tvrđavu Forte Mare nalazi se jedan prolaz koji se zove Porta di Mare, a koga je otkopao arheolog Ilija Pušić, šezdesetih godina prošlog vijeka. Na samom ulazu kroz prolaz sa desne strane mogu se vidjeti najstariji pisani tragovi, kao što je grbovnik bosanskih velmoža na kojemu se i danas jasno uočavaju cvijetovi ljiljana – heraldički simbol osnivača grada i ktitora tvrđave, bosanskog kralja Tvrtka prvog. Kroz Porta di mare, “Vrata od mora”može se ući u Forte Mare kroz prolaz do vrha gdje se nalazi velika kamena terasa sa vidikovcem. Ovdje se danas nalazi ljetnje kino, kaže Fulurija.
Danas, tvrđava Forte Mare nije samo istorijski spomenik već i kulturni centar. Od 1952. godine, tvrđava je otvorena za javnost i ubrzo je postala popularna turistička atrakcija. Njene zidine pružaju spektakularan pogled na more i grad, što je čini omiljenim mestom za fotografisanje, navodi Tanja Bošnjak, pi ar JUK Herceg fest.
–Ova tvrđava je jedno od značajnijih gradskih utvrđenja koja su kontrolisala prilaz gradu tokom ratova. Istorija kaže da kad je Tvrtko počeo graditi grad, samim tim i ovu tvrđavu, htio je da se bavi prodajom soli i da u tom poslu bude konkurent Dubrovčanima. Kada je vidio da novi osvajači dolaze sa mora da napadaju, on se prebacio lokacijom na ovu tvrđavu jer mu je tu bio bolji pregled na zaliv. Kroz vijekove, tvrđava je mijenjala svoj izgled. U doba turske dominacije tvrđava je dobila današnje gabarite i visinu zidova sa odbrambenom krunom i otvorima za topove, s obzirom da su Turci uvidjeli njen strateški značaj. U njihovo vrijeme, tvrđava je nosila naziv Abazpašina tvrđava što znači ‘’jaka tvrđava’’. Kasnije, 1952. je adaptirana u ljetnji bioskop i tada prvi put tvrđava dobija drugačiju funkciju. Početkom 18.vijeka, Mlečani su joj dali naziv po kome je poznata danas, a Austrougarima koji su je kasnije restaurirali, duguje današnji izgled, kaže Bošnjak.
Danas je Forte Mare prva stanica posjetiocima Herceg Novog zbog divnog pogleda koji se odavde pruža, gdje su najljepši izlasci i zalasci sunca.
-Možemo reći da smo zadovoljni brojem posjetilaca, gdje je od početka godine do sada tvrđavu obišlo nešto više od 6000 turista, kaže Bošnjak. Kroz razne kulturne događaje tvrđava oživi tokom ljeta kada postaje jedna od glavnih lokacija za različite programe, a koncerti pod zvijezdama privlače kako lokalno stanovništvo i turiste. Festival Herceg Novi Film Festival koristi Forte Mare kao jednu od glavnih lokacija za filmske projekcije, navodi Bošnjak.
Na kamenoj sceni tvrđave Forte Mare tokom ovih događaja postaje scena na kojoj se susreću istorija i savremena umjetnost.
-Ove godine smo otvorili sezonu manifestacijom pod nazivom ‘’Buđenje ljeta’’, 21.juna na tvrđavi Forte Mare u 4:45. Ove godine deseti put, koncert kojim simbolično najavljujemo ljeto i programe koji će biti organizovani tokom predstojeće sezone. Ljeto smo probudili muzikom benda „Mapo keys’’, legendarnog Filipa Bulatovića. Gosti su uživali u dobroj muzici, zabavi i predovnom izlasku sunca. Imamo na tvrđavi Forte Mare i predstave, jedna od njih je „Uspomene Sare Bernar” – Komad Džona Marela u adaptaciji i režiji Staše Koprivice, produkcija JUK Herceg fest i Hercegnovskog pozorišta. Tanja Bošković kao Sara Bernar i Dejan Đonović u ulozi njenog sekretara. Ova predstava je komedija karaktera i melodrama o besmrtnoj umjetnosti, životu i nepresušnoj potrebi i daru igre najveće glumice svih vremena. Nastavljamo ovog ljeta muzičke programe, 7. avgusta u 22 sata Rambo Amadeus , a 16. avgusta u 21:30 nastupa sarajevska grupa Divanhana., najavljuje pi ar JUK Herceg Fest, Tanja Bošnjak.
Uz sve ovo, očuvanje tvrđave predstavlja stalan izazov. Zbog svog položaja uz more, izložena je jakim vjetrovima i talasima, koji vremenom nagrizaju njene zidine. Međutim, lokalne vlasti i razne međunarodne organizacije rade na projektima restauracije i zaštite, kako bi se ova dragocjena kulturna baština sačuvala za buduće generacije.
Za tvrđavu Forte Mare kažu da je arhitektonsko remek-djelo. U spisima o njoj zabilježeno je da su njene zidine simbol istorijske snage i kulturne vitalnosti Herceg Novog. Svaki kamen, svaki pogled s njenih zidina priča priču o prošlim vremenima, dok istovremeno pruža moderne sadržaje kroz brojne programe koji se ovdje organizuju.
Tvrđava Forte Mare je otvorena svakog dana od 10:00 do 20:00 sati. Ulaznica košta 4 eura i dobija se u vidu brošure sa kratkim opisom istorije tvrđave na engleskom i srpskom jeziku, a najbrži način da se dođe do tvrđave je sa strane šetališta Pet Danica, tvrđava jednim zidom izlazi direktno na šetalište. Drugi način je preko glavnog gradskog trga, niz stepenište koje vodi do mora.
