Upravljanje lukama od lokalnog značaja mora biti u nadležnosti opština, stav je Zajednice opština Crne Gore povodom Nacrta zakona o lukama – naglasila je Sanja Živković, sekretarka Odbora za komunalne poslove i životnu sredinu Zajednice opština, na okruglom stolu organizovanom povodom Nacrta zakona o lukama.
Kako je saopšteno iz Zajednice opština, Živković je podsjetila da je šest primorskih opština krajem 2024. godine zajednički pokrenulo Inicijativu za izmjene i dopune Zakona o morskom dobru, Zakona o planiranju prostora i izgradnji objekata i Zakona o lukama, čiji je cilj da se sprovede decentralizacija i da se ovlašćenja za upravljanje prenesu na lokalne samouprave. Ovakvo rješenje nije novina – ono je već praksa u Hrvatskoj, Albaniji i Italiji, gdje opštine imaju ključnu ulogu u redovnom upravljanju obalom i lukama, čime se obezbjeđuje odgovornije, održivije i pravednije upravljanje resursima.
Tada je predloženo da se poslove upravljanja lukama povjere opštinskim organima, a da se prihodi ostvareni od njihovog korišćenja slivaju u budžete jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji se luke nalaze. Na taj način sredstva bi se vraćala tamo gdje su ostvarena i ulaganja bi bila usmjerena na ono što je građanima i privredi najpotrebnije – razvoj infrastrukture, očuvanje prostora i podizanje kvaliteta života.
Živković je istakla i da su principi Evropske povelje o lokalnoj samoupravi, koju je ratifikovala i Crna Gora, jasno definisali da javne poslove treba da obavljaju organi vlasti koji su najbliži građanima, uz puno uvažavanje obima i prirode tih poslova, kao i kriterijuma efikasnosti i ekonomičnosti. Ustav Crne Gore dodatno garantuje pravo na lokalnu samoupravu, koje podrazumijeva da građani i njihovi izabrani predstavnici imaju pravo i sposobnost da u okviru zakona uređuju i upravljaju poslovima od neposrednog i zajedničkog interesa.
Polazeći od ovih principa, kao i od Memoranduma o saradnji potpisanog između Vlade Crne Gore i svih jedinica lokalne samouprave u decembru 2024. godine, Zajednica opština smatra da je došlo vrijeme da se otpočne proces stvarne decentralizacije u upravljanju morskom obalom i lukama. Podsjećamo i da su do 1992. godine tim prostorom upravljale opštine, a da je kasnijom centralizacijom nadležnosti formirano javno preduzeće „Morsko dobro“, koje do danas nije usklađeno sa zakonskim obavezama o reorganizaciji u privredno društvo. Time se, između ostalog, dovodi u pitanje pravna valjanost brojnih odluka i propušta prilika da se sredstva ostvarena korišćenjem morske obale i luka na pravičan način vraćaju lokalnim zajednicama.
Samo u posljednje tri godine svega četvrtina prihoda od upravljanja morskom obalom vraćena je u infrastrukturne projekte opština južnog regiona, iako se najveći dio tih prihoda upravo tu ostvaruje. Takva praksa pokazuje da sadašnji model ne doprinosi ravnomjernom razvoju, već produbljuje razlike među opštinama i smanjuje mogućnost da lokalne zajednice planiraju i uređuju svoj prostor prema potrebama građana i privrede.
Zajednica opština Crne Gore vjeruje da će Skupština i Vlada Crne Gore uvažiti ove argumente i prepoznati da decentralizacija nije prijetnja, već šansa za jaču i odgovorniju državu, u kojoj opštine i država zajedno rade za dobrobit građana i pravičan razvoj cijelog primorja.
