Povodom 750 godina Lionske unije (1272-1274), sinoć je na Trgu od ćirilice, u porti hrama Vaznesenja Gospodnjeg na Toploj, održano predavanje na temu „Unija i unijaćenje kao put prelesti, nasilja i grabeži“ .
Autor i voditelj ove večeri, jerej Zoran Miljanić je na samom početku uveo je u pojam unije i prikazao istoriju Crkve u periodu Prvog pada Carigrada (Latinsko carstvo) i Lionske unije.
-Ovaj naslov nam sam od sebe ukazuje da je riječ o jednoj neiskrenoj uniji koja je bila uslovljena jednim turbulentnim istorijskim događajima od početka 13. vijeka da bismo sagledali uslove koji su bili neophodni da bi se sazvao sabor u Lionu moramo da kažemo o istorijskim prilikama na početku 13. vijeka. Znači početak 13. vijeka 1202. godina i 1204. godina kada pada Konstantinopolj. To je vrijeme četvrtog krstaškog sabora koji je sazvao Papa Inokentije 3. sa jednom dobrom namjerom, koja je trebala da oslobodi Jerusalim koji je bio pod vlašću Egipta. On je okupio zapadne evropske monarhije, Franke, Italijane, Mlečane i teritoriju današnje Belgije. Sve ostale monarhije nisu učestvovale u krstaškom pohodu već su čak i krstaši na tom putu napali Bugarsku monarhiju i grad Zadar. Papi je bilo potrebno da organizuje vojsku koja nije imala novca da ostvari put do Egipta i oni su se obratili letačkom duždu koji je bio vrlo promućuran, veliki intereždžija i srebroljubac i on je tada ponudio 35 000 srebrnjaka ali je tražio uslov da se na tom putu opljačka Zadar, Krf i da se svrati do Konstantinopolja i da se tamo uradi što se uradilo. Pljačka je bila toliko velika da su Turci kada su osvojili Konstantinopolj oni su prisvojili samo jednu trećinu onoga što su ukrali Latini. dan danas te relikvije možemo da vidimo u Veneciji i ostalim evropskim gradovima, kazao je Miljanić i dodao da osim što je grad bio poharan narod je ostao ponižen.
Dr Vladimir Palibrk je govorio o tome šta je bio cilj kako Lionske, tako i Florentinske (Firentinske) unije. Otac Vladimir, govorio je i o dogmatskim problemima koje je nudila Florentinska unija. Za razliku od Lionske, koja je više bila neka vrsta političke unije, Florentinska unija je insistirala i na određenim dogmatskim razlikama, kao što je problem beskvasnih hljebova i Filioque, ali i o istrajnoj borbi svetog Marka Efeskog, koji je bio stub pravoslavlja i najveći borac protiv unije.
-To je bilo vrijeme kada su evropske monarhije počele da ugrožavaju papski institut posebno vrhovnu moć pape pa mu je vrlo bilo stalo da proisajedini istočnu crkvu. vidimo da je došlo do sabora u Lionu 1274. godine gdje nije bilo rasprave već je grčkoj delegaciji bilo ponuđeno da prihvati Filioque i vlast rimskog pape nad čitavom crkvom. Mihajlo osmi Paleolog je potpisao tu uniju ali ona nikada nije zaživjela među narodom u Konstantinopolju, kazao je otac Vladimir.
Nakon predavanja oca Vladimira, otac Zoran je dopunio svoje predavanje, govoreći o papskom primatu i njegovom prejemstvu, koje je univerzalno za cijelu Rimsku crkvu.
O Florentinskom saboru podrobnije je govorio dr Konstantin Džusojev. Govoreći o ličnosti i učenju svetog Marka Evgenika (Efeskog), dr Džusojev je istakao kako se sveti Marko Efeski oštro suprotstavljao novom učenju Rimske Crkve o Čistilištu. Potom je otac Vladimir, pojasnio sabranima učenje Rimske Crkve o postojanju i opravdanju čistilišta i objasnio da sveti Marko Efeski nije bio nikakav zilot niti radikalni pravoslavac, koji je bio protiv bilo kakvog dijaloga. Naprotiv, on je prvi otišao na sabor u Firenci „jer je vjerovao u istinsku uniju“ zaključio je otac Vladimir.
Na Trgu od ćirilice večeras u Kuća nobelovca Iva Andrića program povodom 130 godina od rođenja književnika Miloša Crnjanskog „Pisma sa Itake“. Govoriće doc. dr Milovan Durutović, akademik dr. Jovan Delić i književnik Budimir Dubak.
