Nova knjiga Nebojše Raša „Poslednja počivališta hercegnovskih zadužbinara“ promovisana je sinoć u dvorani „Park“. Organizator promocije je Kolo srpskih sestara Herceg Novi koje je ovim projektom nastavilo tradiciju njegovanja i čuvanja od zaborava imena brojnih hercegnovskih zadužbinara koji su u 18., 19. i 20. vijeku svojom darovanjima imovine zadužili svoj grad. O knjizi, koja čini bogatstvo likova od prvog kapetana Topaljske komunitadi, Sima Milutinovog do današnjih dana, ukupno 88 zadužbinara, govorili su urednik izdanja protojerej Špiro Živković, književnica Olivera Doklestić i autor.
Živković je kazao da je od same ideje podržao projekat Kola srpskih sestara u Herceg Novom da se od zaborava otrgnu svi zadužbinari i dobrotvori, bez obzira kome su ostavili svoju zadužbinu ili materijalna sredstva.
-A,ostavljali su ih svom narodu radi školovanja siromašnih đaka, podizanja bolnica, za razvoj nauke, kulture privrede i boljitak svakog pojedinca. Kolo srpskih sestara Herceg Novi ne samo da cijeni i poštuje zadužbinare već se svojim humanim i dobrotvornim radom upisuje u dugački spisak zadužbinara dobrotvora i priložnika. To isto svojim pregalaštvom čini Nebojša Rašo, autor ove, i mnogih drugih knjiga koje nas podsjećaju na istorijske činjenice i značajan trud pojedinaca kroz našu tešku, ali slavnu prošlost, rekao je urednik publikacije protojerej Špiro Živković.
Naglasio je da je cilj ove knjige da se podsjetimo hercegnovskih zadužbinara i dobrotvora, da se njihova poslednja zemna počivališta obnavljaju i održavaju, kako bi i buduće generacije, pored toga što je bivši sistem u velikoj većini oduzeo, poharao i promijenio namjenu brojnim zadužbinama, imale pravilan odnos i poštovanje prema ovim rodoljubima.
-Ivo Andrić kaže „Svi mi umiremo samo jednom, a veliki ljudi po dva puta: jednom kad ih nestane sa zemlje, a drugi put kad propadne i njihova zadužbina“. I pored toga što što su mnoge hercegnovske zadužbine propale, ovi ljudi još nisu umrli „drugi put“, jer igrom slučaja, kao svjedočanstvo, ostadoše ploče i zapisi o zadužbinarima, a evo i dokumenta u vidu ove knjige o njihovom poslednjem počivalištu i namjere članica Kola srpskih sestara Herceg Novi da ne dozvole da s se to dogodi, čemu se moja malenkost od sveg srca raduje- zaključio je Živković.
Olivera Doklestić govorila o liku i dijelu profesora Ljuba Šabovića (1947-2017), o njegovom nesebičnom zalaganju i posvećenosti nacionalnim zadacima i brizi za očuvanje sjećanja na brojne hercegnovske zadužbinare. Podsjetila je na njegovo školovanje, a zatim i službovanje u hercegnovskim osnovnim školama i u Srednjoj školi „Ivan Goran Kovačić“.
-Ljubo Šabović 1976. godine odlazi u SAD, a u Los Anđelesu je zatekao veliku zajednicu iseljenika, Bokelja i Srba iz Hercegovine, Dalmacije i Srbije. Tu se povezao sa odborima srpskih crkava i započeo svoj predan nacionalni rad angažujući se volonterski pri odborima srpskih crkava, a za srpsku dijasporu. Bio je počasni član Uprave crkve Svetog Stefana Prvovjenčanog u Alhambri, kao naslednik svog strica Nikole Šabovića, rekla je Doklestić.
Šabovića je, kako je navela, kroz svoju prosvetiteljsku misiju držao predavanja od San Dijega, preko Sakramenta, San Hozea do San Franciska i Oklanda na teme istorije Srba koristeći mogućnost povezivanja i komparacije američkog sistema i njene istorije sa aktuelnom političkom situacijom u tadašnjoj Jugoslaviji, srpskim pitanjem i položajem Srba.
-Od 1987. godine aktivan je član odeljenja za Kaliforniju društva Srpske narodne odbrane iz Čikaga. Po povratku u zemlju, sada u postjugoslovensku sa čestim političkim turbulencijama Ljubo Šabović se suočavao sa novim tokovima u društvu gdje je dominiralo negiranje srpskog nacionalnog bića u Crnoj Gori, pa i u rodnoj Boki i negiranje i omalovažavanje statusa Srpske pravoslavne crkve.
Doklestić je podsjetila da je Šabović bio jedan od osnivača literarnog konkursa „Vuko Velaš“ za sjećanje na profesora srpskohrvatskog jezika i književnosti, jednog od 27 profesora koji su 2004. godine proglašeni narodnim neprijateljima zbog dosljednosti ideji tzv. antimontenegrinske politike u obrazovanje i kulturi.
-Šabović je davao punu podršku svom kolegi, a posthumno bio suorganizator literarnog konkursa za učenike u znak sjećanja na Velaša i borbu za očuvanje srpskog jezika u kojoj je bio ne samo posmatrač nego vrlo glasan protivnik sa stavom i činjenicama. Njegova djela su postale navike, navike su mu oblikovale karakter, karakter mu je odlikovao sudbinu, sudbina mu je bila život, a život mu je zaokružio Gospod Bog na čudesan način, nagradivši ga, upokojenjem na dan Svetih mučenica Vjere, Nade i Ljubavi, 30. septembra 2017. godine, zaključila je Doklestić.
Kolo srpskih sestara je posthumno dodijelilo povelju Ljubu Šaboviću koja je na sinoćnjoj promociji uručena njegovom bratu Vladu.
Autor monografije „Poslednja počivališta hercegnovskih zadužbina“ Nebojša Rašo kazao je da malo koji grad ima toliko zadužbina u odnosu na broj stanovnika kao Herceg Novi.
-Zadužbinarstvo se u srpskom narodu raširilo od davnina a ta plemenita osobina u jednoj malenoj varošici na obali Jadrana, primila se kod Novljana više nego igdje, rekao je Rašo i istakao da se kao grad koji je nosilac Ordena Svetog Save možemo pohvaliti velikim brojem zadužbina koje su posvećene Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Zadužbinarstvo se, kako je rekao, u svom najjačem zamahu javilo u 19. vijeku borbe za prosvjećenje naroda i očuvanje srpskog jezika. Navodeći brojne zadužbinare koji su se našle u njegovoj novoj knjizi Rašo je podsjetio i na prethodnu „Srpske zadužbine Herceg Novog“ u kojoj i pored velikog posla nije iznesen konačni spisak zadužbinara.
-Radeći na ovoj knjizi došli smo do zaključka da mi danas ne znamo gdje se nalaze poslednja počivališta mnogih hercegnovskih zadužbinara iz 19. pa čak i onih iz 20. vijeka. To ukazuje na naš loš odnos prema zadužbinama i zadužbinarima, rekao je Rašo.
On je kazao i da su mnogi zadužbinari pisali istoriju Herceg Novog počev od Sima Milutinovića Magazinovića prvog kapetana Topaljske komunitadi 1718. godine, zatim opštinskog načelnika (1842-1852) Nikole Stanića, potom Mirka Komnenovića (1870-1941), Elize Lombardić do brojnih Novljana koji su napustili rodni kraj i ostavili velika dobra.
-Ovi brojni podaci pokazuju nam koliko je zadužbinarstvo u novskoj opštini bilo rašireno u narodu i koliko je bogata istorija našeg grada i koliko je isprepletana. Bez lažne sklonosti možemo reći da je zadužbinarstvo postalo kulturni kod Novljana, zaključio je Rašo.
Predsjednica Kola Srpskih sestara Dragica Spaić naglasila je da je ovim novim naslovom Nebojša Rašo kroz biografsku priču, ispisao vrijeme koje reprezentuje grad Herceg Novi i potvrđuje konačni smisao zadužbinarstva.
Izdavanje knjige pomogli su Opština Herceg Novi, Uprava za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu-Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije, Čistoća d.o.o., Vodovog i kanalizacija Herceg Novi, Nikola Gojković i fotograf Jelena Janjetović koja je fotografisala sva grobna mjesta novskih zadužbinara.
Kako je istakla knjiga neće biti u prodaji, ali svako ko želi da je ima u svojoj biblioteci može da izdvoji humanitarni prilog koji će biti namijenjen za kupovinu ogreva za lica u stanju socijalne potrebe.
U muzičkom programu učestovala je Jovana Mustur –Ražnatović, a program je vodila članica Kola Dragana Zečević.
Tradicionalno danas je u crkvi Svetog Spasa na Toploj služen parastos novskim zadužbinarima.
