Rak grlića materice je (zajedno sa rakom debelog crijeva) izuzetak među drugim karcinomima, jer svaki novi slučaj je moguće spriječiti primjenom adekvatnih metoda kojim se identifikuju promjene na grliću materice prije nego postanu maligne. Istraživanja su pokazala da se razvoj raka grlića materice može spriječiti u 80% slučajeva.
Ovogodišnja kampanja Instituta za javno zdravlje Crne Gore kojom se obilježava Evropska nedjelja prevencije raka grlića materice (17.-23.januara 2022.) ukazuje na značaj preventivnih mjera – odlazak na redovne preglede kod ginekologa, sprovođenje skrining programa ranog otkrivanja raka grlića materice i uspostavljanje HPV vakcinacije u Crnoj Gori.
Kako je navedeno u saopštenju Instituta, podaci o rasprostranjenosti oboljenja na svjetskom nivou, pokazuju da je rak grlića materice među vodećim malignim bolestima žena, odmah iza raka dojke. Najčešće se, na svjetskom nivou javlja kod žena starosti između 40 i 45 godina, ali se sve češće javlja i kod žena mlađih od 30 godina.
Pored toga, što je izlječiv u ranoj fazi, svake godine u svijetu preko pola miliona žena umire od ovog oboljenja. Naime, svaka peta žena se odaziva na preglede kod svog ginekologa u cilju otkrivanja promjena na grliću maternice, prije nego što poprime maligni oblik.
Prema raspoloživim podacima Instituta za 2013. godinu, ukupan broj novooboljelih žena, od raka grlića materice, u Crnoj Gori, iznosi 106 i zauzima četvrtu poziciju na rang listi broja oboljelih žena od svih vrsta karcinoma sa 8,9 %. Među oboljelim ženama su više od dvije trećine onih čija se starosna dob kreće između 35 i 59 godina.
Pri tome, značajno je navesti da se rak grlića materice, kao uzrok umiranja žena od malignih bolesti, nalazi na četvrtom mjestu mortalitetne liste.
Skrining program kao preventiva
Skrining program ranog otkrivanja raka grlića materice je jedna od najefikasnijih preventivnih mjera jer se bolest otkriva u asimptomatskoj fazi. U Crnoj Gori Skrining program ranog otkrivanja raka grlića materice je uspostavljen 2016. godine, ali je njegov rad obustavljen posljednje dvije godine zbog specifične epidemiološke situacije.
Faktori rizika za nastanak oboljenja su vrlo raznovrsni, a u najvećem broju slučajeva je to dugotrajna infekcija sa visoko rizičnim (onkogenim) tipovima humanog papiloma virusa (HPV), koji pripada seksualno-prenosivim infekcijama. Pored HPV infekcije na razvijanje raka grlića materice utiču rano stupanje u seksualne odnose, nezaštićenim polnim odnosom sa inficiranom osobom, česta promjena seksualnih partnera, smanjena otpornost organizma (pušenje cigareta, alkoholizam, hronične bolesti i slično), obolijevanje od drugih seksualno prenosivih infekcija, kao što su hlamidija i gonoreja.
Crna Gora još nije počela sa HPV vakcinacijom, ali su krajem 2021. ponovo pokrenute edukativne aktivnosti, koje se nastavljaju i trajaće tokom cijele ove godine, sa ciljem da se sa Programom vakcinacije započne u septembru 2022.
HPV vakcinacija predstavlja mjeru primarne prevencije, koja daje veoma dobre rezultate u prevenciji prekanceroznih i kanceroznih promjena na grliću materice. Najbolji efekat vakcina ima ukoliko se primi u ranom uzrastu (od 9 do 14 godina).
U Crnoj Gori planirana je vakcinacija djevojčica sa navršenih devet godina života, sa deveto-valentnom vakcinom, tj. vakcinom koja pruža zaštitu od najvećeg broja tipova HPV-a, od trenutno dostupnih HPV vakcina. Iz Instituta za javno zdravlje napominju da je vakcinacija samo jedna karika u lancu prevencije, te da je za uspješnu borbu potrebno kontinuirano, sistemsko i paralelno sprovođenje edukacije o zaštiti zdravlja reproduktivnih organa, vakcinacije i skrining.
