Trg od ćirilice manifestacija je posvećena očuvanju srpskog jezika, ćiriličnog pisma i pravoslavne duhovnosti. Program sedme večeri ovogodišnjeg izdanja, upriličen u porti crkve Svetog Spasa na Toploj, bio je posvećen odbrani srpske tradicije od zaborava koji se posljednjih nekoliko decenija, na silu, a putem politike, ekonomije i kulture nameće. Tema je nazvana „Svetonemanjićka i prenemanjićka pismenost i njihov značaj za srpski narod danas“.
Gosti su bili prof. dr Viktor Savić sa Filološkog fakulteta u Beogradu i redovna profesorica Filološkog fakulteta u Nikšiću dr Jelica Stojanović.
Dr Savić je predavanje posvetio periodu prije početka dinastije Nemanjića, a riječ je o razdoblju koje počinje 863. godine, kada započinje Velikomoravska misija, odnosno kada su na poziv Velikomoravskog kneza Rastislava na ove prostore došli Ćirilo i Metodije sa zadatkom da Slovene obuče za bogosluženja.
Objašnjavajući sa istorijskog aspekta početak i razvoj pismenosti kod tadašnjeg naroda sa ovih prostora, dr Savić ističe da je za našu istoriju važna 870. godina, kada je Metodije postavljen za panonskog arhiepiskopa.
– On nije mogao odmah zauzeti presto, jer je bio utamničen. Oslobodio ga je papa Jovan VIII, koji mu pomaže i u organizovanju crkve. Važno je naglasiti da u tom periodu nema pravoslavne i katoličke, već je bila jedinstvena hrišćanska crkva, a u suštini bila je to jedinstvena pravoslavna crkva – navodi on.
Govoreći o Stefanu Nemanji, odnosno Svetom Simeonu i Svetom Savi, dr Savić ih dovodi u vezu sa Sinajskom gorom, odnosno Jerusalimskom patrijaršijom, zbog čega se, kako navodi, srpska i pravoslavna tradicija naslanjaju na istok i Palestinu.
– I Sava i Simeon, to su primjetili naučnici još prije 100 godina, biraju sirijsko-palestinska imena, što ne može biti slučajno. To su imena koja njih, kao monahe, vezuju za istok. Utemeljitelji naše crkve i nacije vrlo rano opređeljuju se za „carstvo nebesko“. Kosovski boj, odnosno Lazarev zavjet dolazi po toj vertikali – objasnio je on.
O Svetosavskom i Nemanjićkom nasljeđu u Crnoj Gori govorila je prof. dr Jelica Stojanović. Formiranje kulta Svetog Save u srednjevjekovnoj Zeti, Boki i Polimlju započeto je još u doba Nemanjića, a ima crkveno-pravno, prosvjetno, književno i jezičko jedinstvo, zapaža ona.
– Uprkos takvom, viševjekovnom nasljeđu, na kojem je zasnovan istorijski kontinuitet svih prostora Crne Gore, posljednjih decenija zvanična Crna Gora pokušava da se odrekne svetosavskog nasljeđa, ili što je još teže, falsifikovati ga i pretvoriti u nesrpsko – ističe ona.
Povezujući prostore Crne Gore i Nemanjiće, dr Stojanović pobrojava spomeničku građu, rukopise i natpise, među kojima su natpisi na freskama u crkvama u Bijelom Polju i Budimlju, manastiru Morača i slično, a koji datiraju iz 11, 12. i 13. vijeka.
– U svim natpisima i zapisima pominju se Nemanjići, u najstarijim sačuvanim spomenicima sa prostora današnje Crne Gore. Veoma važno, kao istorijsko-jezičko svjedočanstvo povezanosti, uticaja i razmjene duhovnosti i kulture jesu i pravopisna kretanja i tendencije na prostorima gdje se govorilo i pisalo srpskim jezikom, a to su Raška, Zeta, Hum, Dubrovnik, Bosna, a ponekad i šire i dalje – ističe ona.
Spaljivanjem knjiga ne mogu se izbrisati pamćenje i istorija, ne mogu se spaliti svi manastiri, zaboraviti slave, uništiti natpisi, sastrugati freske, jer od Crne Gore ne bi ostalo ništa bez Nemanjića i Svetog Save, zaključila je dr Stojanović.
U okviru programa Trga od ćirilice, večeras u porti crkve Svetog Spasa na Toploj biće upriličeno književno veče sremsko-karlovačke tercine Nenada Grujičića. Početak je zakazan za 21 sat.
