Svjetski dan borbe protiv malignih bolesti obilježava se 4. februara i ima za cilj pružanje informacija o zastupljenosti malignih bolesti i značaju ujedinjavanja svih učesnika, ali i ukazivanje da preventivno djelovanje i rana dijagnostika mogu učiniti liječenje uspješnim i spasiti živote.
Maligne bolesti, poslije kardiovaskularnih, zauzumaju drugo mjesto po broju obolijevanja i smrtnih ishoda stanovništva u svijetu i predstavljaju rastući javnozdravstveni problem, na šta ukazuju i procjene Svjetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka za 2020. godinu. Tokom te godine registrovano je oko 10 miliona smrtnih slučajeva od malignih tumora, dok je 19,3 miliona osoba oboljelo od nekog oblika raka. Procenjuje se i da će se 75% svih prijevremenih smrtnih ishoda od raka u svijetu do 2030. godine i dalje registrovati u nerazvijenim i srednje razvijenim zemljama, saopštavaju iz Instituta za javno zdravlje.
– Vodeće lokalizacije raka u obolijevanju i umiranju su rak pluća, dojke i debelog crijeva. Ove tri vrste raka čine zajedno jednu trećinu novooboljelih i umrlih osoba od raka u svijetu. Posmatrano prema polu, rak pluća je najčešće dijagnostikovan kod muškaraca (14,3% svih novih slučajeva raka). Zatim slijede rak prostate pa debelog crijeva. Rak dojke je najčešće dijagnostikovan maligni tumor kod žena (čini 24,5% svih novootkrivenih slučajeva raka) i vodeći je uzrok smrti od raka kod žena. Slijede rak pluća, debelog crijeva i grlića materice.
U Crnoj Gori je, prema procjeni Svjetske zdravstvene organizacije iz 2020. god, bilo 3 184 novih slučajeva oboljelih od malignih bolesti. Slično kao u ostalim zemljama u razvoju, stanovništvo Crne Gore najčešće obolijeva od raka pluća, raka dojke, raka debelog crijeva, raka mokraćne bešike i raka prostate. Posmatrano po polu, muškarci najčešće obolijevaju od raka pluća (18,7%), a zatim slijede rak debelog crijeva (11.3%), rak prostate (8%) i rak bešike (6,7%). Žene najčešće obolijevaju od raka dojke (25,6%), raka debelog crijeva (9,3%), raka pluća (8,5%), raka grlića materice (7,6%). Kada je u pitanju starosna dob, maligne bolesti su najučestalije u dobi od 50 do 64 godine.
Prevencija malignih bolesti je ključna komponenta i najisplativija dugoročna strategija svih programa usmjerenih na smanjenje učestalosti obolijevanja, nastanka invaliditeta i umiranja od malignih bolesti. Procjene pokazuju da se 40% malignih bolesti može izbjeći praktikovanjem zdravih stilova života (Evropski kodeks protiv raka), a jedna trećina malignih bolesti ima bolje ishode liječenja ukoliko se dijagnostikuje u ranoj fazi bolesti i liječenje započne na vrijeme.
– U Crnoj Gori su uspostavljena dva programa u cijeloj državi – skrining raka grlića materice i raka debelog crijeva, dok se skrining program raka dojke za sada sprovodi u Podgoric, Danilovgradu, Kolašinu i na Cetinju. Takođe, prošle godine u Crnoj Gori je uspostavljen Program HPV vakcinacije, veoma važna mjera primarne prevencije. Vakcina štiti od devet tipova HPV (humani papiloma virus), među kojima su HPV tipovi 16 i 18, koji su najznačajni faktor rizika za nastanak raka grlića materice.
Pravovremena i tačna dijagnoza maligne bolesti omogućava uspješnije i efikasnije liječenje, koje obično uključuje radioterapiju, hemoterapiju i/ili operaciju. Primarni cilj je izliječiti rak ili značajno produžiti život oboljelih osoba. Veoma značajna je i fizička, psihosocijalna podrška i palijativno zbrinjavanje u terminalnim stadijumima raka čime se značajno unapređuje kvalitet života tim osobama.
