Briga o mladima bez roditeljskog staranja ne smije stati izlaskom iz JU Dječiji dom Mladost Bijela. Tek tada mora početi pravi, odgovoran i sistemski rad na njihovoj inkluziji i osnaživanju.
Kako je saopšteno iz Zajednice opština, Dječiji dom godišnje napusti u prosjeku oko osam mladih ljudi, što je za jednu državu zanemarljiv izdatak a riječ je o najugroženijoj i najmanje vidljivoj socijalnog grupi koja je do sada, samo sporadično, bila obuhvaćena vremenski ograničenim projektima NVO.
Mladi nakon napuštanja ustanove ili nesrodničkih hraniteljskih porodica ostaju bez sveobuhvatne i individualizovane sistemske podrške u fazi osamostaljivanja i suočavanja sa životnim izazovima – od nedostatka osnovnih životnih uslova i vještina, do nepoznavanja svojih prava i obaveza. Sa 18 godina definitivno nisu spremni za životne izazove, naročito ako imaju smetnje i teškoće u razvoju, koje institucionalni smještaj uzrokuje velikom broju djece.
Zbog toga je Zajednica opština Crne Gore obezbijedila psihološku i mentorsku podršku za šest mladih, koji ove godine napuštaju Dječiji dom, a u jednom slučaju i rješavanje stambenog pitanja. Ove i niz drugih mjera sadržane su u programu „Socijalna i egzistencijalna inkluzija djece i mladih bez roditeljskog staranja – povezivanje sa lokalnim zajednicama u Crnoj Gori” koji je skoro počeo sa realizacijom.
Problem je što sredstva Zajednice, obezbjeđena donacijama u iznosu od oko 20 hiljada eura, nisu dovoljna jer pokrivaju njihove osnovne potrebe za svega nekoliko mjeseci, a to program čini neodrživim. Akcija doniranja je stalno otvorena, pa svi društveno odgovorni subjekti mogu donirati u ovu svrhu na poseban žiro račun Zajednice br. 530-533471-03.
U cilju utvrđivanja potreba i mogućnosti mladih u fazi napuštanja Dječijeg doma, kroz program Zajednice je u martu ove godine angažovan klinički psiholog za procjenu ličnosti, radnih sposobnosti kao i sposobnosti za samostalan život. Nalaz psihologa pokazao je da je smještaj u Domu i lišenje roditeljske ljubavi i staranja ostavilo trajne posljedice na njihov emocionalni, intelektualni i socijalni razvoj. Osjećaju nesigurnost, strahove, imaju smanjeno samopouzdanje, nedostaje im osjećaj pripadnosti, socijalne i druge vještine, u najvećem broju slučajeva su sposobni samo za nekvalifikovane poslove. Zbog toga su u većem riziku od socijalne isključenosti, nezaposlenosti, siromaštva i problema mentalnog zdravlja.
Iako je Zakonom o socijalnoj i dječijoj zaštiti propisano pravo na stanovanje uz podršku, ono kao takvo nije razrađeno, niti je utvrđen način njegovog obezbjeđenja, pa ni sredstva u budžetu. Tako je ostalo mrtvo slovo na papiru, a i odnosi se samo na osobe sa smetnjama u razvoju.
U ove svrhe je nekoliko opština opredijelilo jedan i dva stana i ustupilo ih centrima za socijalni rad, ali se oni sporadično koriste. Stan u Opštini Herceg Novi, kako su kazali u Centru, služi za žrtve nasilja u porodici, te su bivši štićenici Dječijeg doma po ovom pitanju prepušteni sebi.
Materijalno obezbjeđenje u iznosu od oko 170 eura mjesečno je jedino pravo koje im država obezbjeđuje i to samo do 23. godine života. To nije dovoljno ni za elementarne potrebe, a osim stana i troškova života, njima je neophodna i ozbiljna i kontinuirana psihološka i mentorska pomoć.
Tu pomoć će im, kroz program Zajednice opština, pružiti psiholozi angažovani po javnom pozivu, kojima je početkom godine organizovana i posebna obuka, ali i volonteri, u skladu sa memorandum o saradnji Zajednice i Crvenog krsta. Psiholozi će tri puta sedmično sa njima održavati individualne seanse i sačinjavati nedeljne izvještaje. Volonteri im pomažu u traženju stana, zaposlenja, ostvarivanju prava na lična dokumenta, subvencije, uče ih pripremanju hrane, održavanju higijene, riješavanju životnih situacija, upravljanju budžetom, plaćanju računa, spremanju obroka…
Realizacija ovih mjera zahtijeva ozbiljan pristup, kontinuitet, saradnju i snažnu podršku centralnih i lokalnih vlasti, uključivanje civilnog sektora, međunarodnu saradnju i korisćenje svih dostupnih donatorskih fondova. Njihova prava moraju biti precizno definisana zakonom, a sredstva garantovana u budžetu države, što je proces koji zahtijeva vrijeme i političku podršku.
Zajednica opština ima ambiciju da, u saradnji sa nadležnim institucijama, uspostavi održiv sistem podrške ovoj ciljnoj grupi polazeći od važeće regulative na centralnom i lokalnom nivou, strateških opredjeljenja države i evropskih standarda u oblasti socijalne i dječije zaštite.
