Andrićevu misao da od pamtivijeka “potreba za pričom i pričanjem ostaje, a priča teče dalje i pričanju kraja nema“ potvrdili su sinoć u kući nobelovca na Toploj, učesnici okruglog stola, univerzitetski profesori dr Jasmina Ahmetagić, dr Lidija Tomić i doc. dr Goran Radonjić, ali i književni kritičar mr Milorad Durutović, moderator ovog izuzetnog programa koji je JUK “Herceg fest” organizovala povodom 50 godina od smrti velikog književnika.
U programu naslovljenom “Andrić – arhetip, mit, naracija” dr Jasmina Ahmetagić je pažljivoj i brojnoj publici ponudila nove uvide, drugačije proučavanje Andrićevog djela kroz prizmu Jungove psihologije, što svakako doprinosi dubljem razumjevanju života samog pisca , njegovih likova ali i nas samih.
-Ja koristim Jungovu analitičku psihologiju da malo bolje ili dublje prodrem u ono nesvesno Andrićevih likova i njihovo proučavanje s obzirom na arhetipove anime, animusa, senke, persone… Dakle, arhetipski sloj je onaj koji daje jednu vrstu motivske univerzalnosti i nekoliko tekstova u mojoj knjiizi je posvećeno tome. Povodom „Anikinih vremena“ pišem o strahu od ženskog, to je interesantno tumačenje jer je zapravo moj pokušaj bio da, čitajući neka druga psihološka tumačenja, pružim odgovor za koji sam smatrala da nije pre dat. Tako se u našoj kritici susreće tumačenje da u „Anikinim vremenima“ postoje dva nepovezana dela priče, a kada čovek pročita priču i primeni Jungovu psihologiju jasno vidi da je ono što se događalo u jednom vremenu ponovo obnovljeno u drugom vremenu kroz arhetipove, tako da je to svakako jedan pokušaj da se Andrić iščita na nov način, jer zapravo knjige ne bi ni bilo da ono ne donosi nešto novo u uobičajnom tumačenju Andrića, poručila je dr Ahmetagić.
Dr Lidija Tomić govorila je o neprolaznost književnog djela. Uz kratku stvaralačku i životnu Andrićevu biografiju, i činjenicu da je njegovo djelo žanrovski veoma raznovrsno, naglasila je podatak da ga uprkos tome najčešće doživljavamo kao romanopisca, akcentujući lirsko u Andrićevim djelima.
-Andrić je na početku svog književnog rada počeo sa pisanjem pjesama, sa izvjesno pesimističkim osjećanjem svijeta, ali i sa jednim mirom i slojevitošću emocija koje su se ticale različitog raspoloženja, stanja samoće, usamljenosti i tako dalje. Dakle, to su oni trenuci kada njegov lirski subjekt iskazuje ta unutrašnja stanja bića. Na početku njegovog književnog rada i kroz poetsku prozu i kasnije kroz njegove romane koji su krajnje narativni, imamo upravo i stanja junaka koji odaju tu najtananiju, najdublju, najskriveniju, vidljivu kroz propovjedanje lirsku komponentu svih onih emocija, svih preživljavanja, svih unutrašnjih lomova… Ima tu, u čitavoj toj priči, nečeg što je treperavo, nečeg što je nedokučivo, nečeg što je tajnovito, a sve je to upravo na tom stanju duše, duhu, više nego tom misaonom sloju, tako da se kod njega ne mogu ta dva tipa pripovijedanja odvojiti. Lirsko je po svom statusu, po svom izrazu, po svom prostoru unutrašnjeg, a ovo narativno naravno u afabulativnom smislu, smislu oblikovanja likova, stvaranja portreta i tako dalje, poručila je dr Tomić.
Andrićev svijet je poprište sukoba između suprotnih principa: zlo, haos, ružno, a na drugoj strani: dobro, uređeno, lijepo, stav je doc. dr Gorana Radonjića o dvostrukom Andrićevom fokusu.
-Može se na izvjestan način pokušati da protumačimo i tako pozajmivši tu terminologiju iz filmskih studija, kao da neka vrsta dvostrukog fokusa može da se nazre. S jedne strane da se daje nešto što je u prvom planu, neka pojedinačna sudbina, situacija, odnos, unutrašnjost nekog lika, a istovremeno se stalno prikazuje i neka vrsta pozadine, šire slike. Ako je to most u jednoj bosanskoj kasabi istovremeno u njemu se osjeća u tom događaju, situaciji odjek širih zbivanja ili istovremeno i neko naličije toga. Ako se da kako misle neki junaci, odmah se nekad ironijski nekad na neki drugi način daje i druga mogućnost da se neke pojave vide. To je ta neka vrsta kompleksnosti te slike koja nas na neki način osvaja, dajući nam pojedinačnu stvar istovremeno pomišlja i na onu drugu. Tako je sa vremenom, ono teče mirno, svojim ustaljenim tokom, vječitim zakonima, a sa druge dešavaju se neki ekscesi i onda je tim ekscesima posvećena posebna pažnja. Bilo da je poplava, neki pojedinačni slučaj, rat, početak rata, najava rata, odjek nekih događaja… To je možda neka mogućnost da to vidimo kao dvostruki fokus, da je ta neka vrsta slike svijeta koja obraća pažnju na detalje, poručio je dr Radonjić.
„Književnost omogućava da se iskaže ili barem nasluti ono neiskazano“, smatra profesor Radonjić, i to je, prema njegovoj sugestiji jedan od mnogih razloga da ponovo čitamo Andrića ali i njegova promišljanja o drugim autorima poput Njegoša, Kočića, Matavulja, Vuka Stefanovia Karadžiću kao ii umjetnosti uopšte.
