Povodom velikog jubileja, 800 godina manastira Vranjina, u organizaciji Srpske pravoslavne crkvene opštine topaljsko-hercegnovske, sinoć je na Trgu od ćirilice, Trgu Hercega Stefana u Herceg Novom, održan program pod nazivom „Svjetilnik pravoslavlja na djedovini Svetog Save – manastir Vranjina sred Svete gore zetske“
U programu su učestvovali iguman manastira Vranjina jeromonah Joakim, protojerej Slobodan Lukić iz Budve i dr Đorđe Bubalo iz Beograda.
Jeromonah Joakim, osvrnuo se na kraći hronološki prikaz istorije ove sveštene porodice. On je govorio i o podizanju i osnivanju manastira Vranjina na Skadarskom jezeru. Na istom mjestu nekada se nalazio ranohrišćanski hram i Sveti Sava je imao sklonost da na takvim mjestima podiže svetinje da bi ta svetinja živjela, objasnio je otac Joakim.
On je kazao da je episkop Ilarion poznat i po tome što je poslat u izaslanstvo od strane Sv. Save u manastiru Studenica, kada je prestalo da mirotoči tijelo Sv. Simeona Mirotočivog, kako bi se pomolio nad svetim moštima. Nakon što je Ilarion pročitao Savino pismo i pomolio se nad moštima, miro je iz njih ponovo počelo da teče.
Ilarion je, kako je rekao, „od strane Svetoga Save postavljen da upravlja eparhijom zetskom, a jedna od prvih stvari koju je vladika Ilarion nakon toga učinio bilo je podizanje i osnivanje manastira Vranjina na Skadarskom jezeru“.
-Budući da se na istom mjestu nekada nalazio ranohrišćanski hram, Sveti Sava je imao sklonost da na takvim mjestima podiže svetinje, „jer se tu već aktivno obavljao liturgijski život, te da bi na tom mestu samo razgrnuo pepeo, kako bi se ponovo razgoreo žar i da bi ta svetinja živela, zaključuje otac Joakim.
Vranjina jedan od rijetkih naših srednjovekovnih manastira čije su se povelje srpskih vladara očuvale, kazao je profesor dr Đorđe Bubalo. On je govorio o brizi koju su Nemanjići iskazivali prema Vranjini, počevši od Svetoga Save pa do cara Dušana, a sve u skladu s onim što piše u njihovim osnivačkim i darovnim poveljama.
-U stoljećima ratova, seoba i tuđinske vlasti, propao je najveći dio bogatih manastirskih arhiva, najčešće usled ratnih razaranja, požara pljačke, poplave, zemljotresa, zuba vremena, ali i zbog nemara, neznanja, ravnodušnosti ili šovinističkih pobuda, zaključuje profesor Bubalo, navodeći primjere teške sudbine brojnih i raznovrsnih manastirskih rukopisnih dragocjenosti.
-Izvan Svete Gore, jedini srpski manastir koji ima srazmerno dobro očuvan srednjovekovni arhiv, jeste upravo Vranjina, rekao je profesor Bubalo i dodao da ono što je od pergamenata i hartija od neprocjenjive vrijednosti ostalo smješteno je u državni muzej i tamo se i danas nalaze istruleli ostaci vranjinskih povelja.
Protojerej Slobodan Lukić, svojevremeno paroh crmnički, koji je pisao o značaju svetinja zetske Svete gore na Skadarskom jezeru, među kojima je i manastir Vranjina, je govorio o značaju velikih istorijskih ličnosti našeg naroda, među kojima je i kćerka Svetog Kneza Lazara, Jelena Balšić, zahvaljujući čijoj je korespodenciji i prepisci sa njenim tadašnjim duhovnikom Nikonom Jerusalimcem, nastao i sačuvan do danas, „Gorički zbornik“. Osim toga, „za ime Nikona Jerusalimca vezuje se još jedan značajan zbornik, „Šestodnev Nikona Jerusalimca“, koji je sečuvan u manastiru Savina“, podsjetio je protojerej Lukić. On je naveo i da su dugo vremena za ove rukopise uglavnom bili zainteresovani istoričari, dok je u skorije vrijeme sve više primjetan teološki pristup ovim važnim zbornicima.
Kulturno duhovna manifestacija Trg od ćirilice nastavlja se večeras u porti crkve Sv. Arhanlgela Mihaila na Trgu Hercega Stefana u Starom gradu u Herceg Novom.
Povodom 700 godina od predstavljanja i 695 godina prevoda savaitskog „Jerusalimskog ustava“, večeras će o životu i djelu svetog Nikodima Prvog, arhiepiskopa srpskog govoriti prof. dr Slavica Vasiljević Ilić iz Banja Luke i prof. dr Radoje Femić iz Podgorice. Početak je u 21 sat.
Program Trga od ćirilice predviđa veliki broj predavanja, tematskih večeri, predstavljanja novih ćiriličnih pisanih djela, književnih izdanja, publikacija, dokumentarnih i kraćih filmskih formi, ali i nastupa horova, etno grupa, vokalnih ansambala, folklornih ansambala, tematski obilježavajući značajne datume iz srpske istorije.
Sutra, 18. avgusta u Kući Iva Andrića o Aleksi Šantiću će govoriti dr Nemanja Karović iz Beograda i prof. dr Duško Pevulja iz Banja Luke. Program je posvećen stogodišnjici predstavljanja Alekse Šantića a nazvan je Aleksa Šantić – Pjesan ljubavi i rodoljublja.
