Udruženje ratnih dobrovoljaca od 1912. do 1918. godine predstavilo je u Trebinju monografiju ”Hercegovci srpski ratni dobrovoljci u ratovima Crne Gore i Srbije 1912 -1918” koja u izmijenjenom i dopunjenom izdanju sadrži podatke o 4 911 dobrovoljaca iz Hercegovine.
Navedena su imena i 52 heroja Velikog rata koji su sa teritorije Kruševica i Sutorine koji danas pripadaju opštini Herceg Novi, a u početku Prvog svjetskog rata to je bila teritorija Trebinjskog sreza. Monografiju je izdalo Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918, a pored predsjednika Udruženja Nikole Filipovića saradnici na izdanju bili su Predrag Vujnović predsjednik Srpskog kulturnog centa “Karađorđe” iz Herceg Novog, Vujadin Vuković predsjednik Udruženja iz Trebinja, Borislav Novaković iz Zrenjanina i Milan Tlačinac iz Beograda.
U okviru programa položeno je cvijeće na spomenik Oslobodiocima Trebinja iz Prvog svjetskog rata koji je 1938. godine podigao pjesnik Jovan Dučić. Polaganju je prisustvovala grupa članova Srpskog pjevačkog društva Karađorđe iz Herceg Novog koji su svojim nastupom oduševili kako organizatore manifestacije na trebinjskoj pijaci tako i posjetioce na promociji monografije u Zavičajnom muzeju Hercegovine. Monografija je prvi put objavljena 2002. godine koju je tada pripremio Slavko Stijačić (1920-2004) rodom iz Klobuka kod Trebinja.
Predstavljajući treće dopunjeno izdanje Đorđe Milićević ministar bez portfelja u Vladi Srbije istakao je da su ljudi čija se imena nalaze u ovoj monografiji pripadali dijelovima srpskog naroda koji je pretrpio nemjerljive gubitke i dao doprinos u Velikom ratu. Njihovo dijelo se nikada ne smije zaboraviti.
-Uvijek treba da izvlačimo pouke iz prošlosti da znamo kolika je bila hrabrost naših predaka. To treba da nam bude podsticaj danas kada donosimo ključne i važne odluke, ali uvek da razmišljamo u pravcu generacija koje dolaze. Moramo da vodimo takvu politiku kakvu danas vode predsjednik Srbije i Srpske i da sačuvamo mir i stabilnost rekao je Milićević.
Predsjednik trebinjskog Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918. Vujadin Vuković rekao je da je oko 4.880 dobrovoljaca bilo iz Hercegovine, a najviši broj iz Trebinja.
Priređivač monografije Nikola Filipović naglasio je da je ovo treće izdanje monografije, dopunjeno sa imenima 575 srpskih ratnih dobrovoljaca iz Hercegovine, tako da ih je sada oko 5.000.
-Po našim saznanjima i podacima iz arhiva vojnog i arhiva Jugoslavije, oko 10.000 Hercegovaca je bilo u ratovima, ali mi u monografiji objavljujemo one koji su stekli status srpskog ratnog dobrovoljca za vreme Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Ovo nije konačan spisak, rekao je Filipović.
Ova akcija prikupljanja podataka traje od 1969. godine, a podaci su dobijeni iz svih srezova Hercegovine, kao i iz arhiva Vojvodine, Jugoslavije, Srbije i Vojnog arhiva.
-Promocijom monografije “Hercegovci – srpski ratni dobrovoljci u ratovima Crne Gore i Srbije 1912-1918” još jednom potvrđujemo važnost znanja, entuzijazma i posvećenosti kulturi čuvanja tradicije, na svijetle likove naših dobrovoljaca iz Hercegovine i Boke, kao i značaj njihove misije u slavu slobodarstva, naveo je predsjednik NVO Karađorđe Predrag Vujnović.
On je istakao da Srpsko pjevačko društvo “Karađorđe” od osnivanja učestvuje u svečanostima povodom važnih datuma i ličnosti iz istorije našeg naroda.
-Smatramo da je i ovaj projekat o srpskim dobrovoljcima među kojima su imena 57 naših Novljana najbolje vrijeme za ovu prezentaciju u godini kada obilježavamo 110 godina od početka Prvog svjetskog rata.
Pjevačko društva osnovano je 2017. godine i za sedam godina postojanja postavili smo nove standarde patriotskog rada i rezultata na lokalnom, državnom i međunarodnom nivou, kazao je Vujnović.
-Svojim radom i izvanrednim muzičkim izvedbama Srpsko pjevačko društvo “Karađorđe” postalo je sinonim kvaliteta domaće kulturne scene i vrhunski ambasador kulture srpskog naroda i našeg Herceg Novog. Ovim činom u Trebinju dajemo svoj doprinos razvoju narodnog i prosvetiteljskog duha, kazao je Vujnović.
Posjećamo dobrovoljci 1914-1918 iz Kruševica su: Mihajlo-Mićo Pavlović, rođen 29. 11. 1893 u selu Kruševice. U dobrovoljce stupio 1915. godine iz Amerike, kao pripadnik Dobrovoljačkog odreda Vojina Popovića –Vojvode Vuka zarobili ga 1915 godine Bugari, pobjegao u Rumuniju, zatim Rusiju. Raspoređen je u Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju; učestvovao u borbama u Dobrudži 1916.
Od aprila 1918. učestvuje u borbama na Solunskom frontu. Iz rata je izašao u činu kapetana. Odlikovan je srebrnim ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima, zlatnom i srebrnom medaljom Obilića, Ordenom bijelog orla i sa još šest odlikovanja. Bio je teški ratni invalid. Poslije teškog šikaniranja otrovan je 24. juna 1944. od strane Njemaca.
Ostali dobrovoljci iz Kruševica su: Đuro Pavlović, Ilija Mitrov Pavlović, Ilija Perov Pavlović, Krsto Pavlović, Obren Jova Pavlović, Todor Pavlović, Trifko Pavlović, Filip Pavlović, Jovan Petrijević, Nikola Petijević, Peko Petijević, Momčilo Bijelić, Marko Vavić, Krsto Vavić, Vaso Milanović, Krsto Milanović, Simo Milanović, Tomo Milanović, Tomo Milošević, Ilija Murišić, Mihailo Murišić, Savo Murišić, Božo Radović, Milovan Radović, Mitar Radović, Pero Radović, Savo Radović, Spasoje Radović, Špiro Radović, Vuk Tomašević, Ilija Tomašević, Krsto Tomašević, Lazar Tomašević, Mitar Tomašević i Savo Tomašević.
Dobrovoljci iz Sutorine: Jovo Božović, Novak Jančić, Maksim Konjević, Kosta Kosić, Lazar Lučić, Marko Lučić, Nikola Malavrazić, Milan Matijević, Jevto Radović, Nikola Rajević, Tomo Stijepčić i Vaso Stijepčić.
